Weimarrepubliek
Op 8 november 1918 trad keizer Wilhelm II af (drie dagen voor het einde van de Eerste Wereldoorlog). En zo kwam de leider van de Duitse Sociaal-Democratische Partij, Friedrich Ebert, een dag later aan de macht in Duitsland. Ebert wilde een vergadering houden die zal beslissen of Duitsland een republiek werd, maar Scheidemann, een partijgenoot van Ebert, vond een onmiddellijke beslissing nodig en riep de republiek uit. Duitsland was nu veranderd van een keizerrijk in een republiek!
Dolkstootlegende
Toen Duitsland de wapenstilstand tekende in november 1918 en de oorlog verloor, probeerde de militaire leiders hun eigen hachje te redden. Dit deden ze door een complottheorie te verspreiden die inhield dat Duitsland niet op het slagveld was verslagen, maar dat de nieuwe regering bevel gaf aan het leger om de oorlog te stoppen (ze gaven een dolkstoot in de rug). Oftewel de Duitse legerleiding wentelde zijn nederlaag in de oorlog af. En omdat propaganda de Duitsers in de zomer van 1918 liet geloven dat Duitsland nog ieder moment de oorlog kon winnen, geloofden vele Duitsers deze legende. Ook kwam daar bij kijken dat de burgerlijke overheid het wapenstilstandsverdrag had getekend en niet de generaals.
De Duitse republek
Vlak na de Duitse nederlaag was er veel onrust in Duitsland. Er waren veel pogingen tot staatsgrepen. Maar uiteindelijk kwam de Nationale Vergadering op 6 februari 1919 bijeen in de kleine stad Weimar en zo ontstond de Republiek van Weimar. Deze stad was niet zomaar gekozen. De stad Weimar was verbonden met goede herinneringen uit de Duitse geschiedenis: de zeer beroemde schrijvers Goethe en Schiller kwamen hiervandaan. Ook was deze stad gekozen omdat er een grote vergaderruimte was en veel veiliger dan het roerige Berlijn waar het veel te gevaarlijk was.
De Nationale Vergadering had als doel om vrede te sluiten met de geallieerden, een nieuwe grondwet op te stellen en terwijl ze op de grondwet wachtten, het land voorlopig te besturen. En daarom kwam er een nieuwe regering onder Scheidemann met als rijkspresident Friedrich Ebert. Uiteindelijk kwam er ook een nieuwe grondwet, dit was de meest democratische grondwet die Duitsland ooit had gekend. De republiek kreeg een tweekamerstelsel in de vorm van een Rijksdag en een Rijksraad. En de Rijksdag werd gekozen door alle mannelijke en vrouwelijke Duitsers boven de twintig.
Duitsland was een republiek geworden en had de meest democratische grondwet die Duitsland ooit had gekend. Dit klinkt allemaal erg goed, maar in de praktijk was dat veel minder. Al was Wilhelm II weg, een land verandert niet zomaar in één dag van een keizerrijk in een republiek. Er werd dan ook terecht gezegd: “De keizer ging, maar de generaals bleven”. En eigenlijk werden niet alleen de generaals bedoeld, maar ook andere posities die invloed op de maatschappij hadden, zoals burgemeesters, professoren, ambtenaren en rechters.
Economische problemen
In 1921 werd het bedrag vastgelegd dat de Duitsers moesten betalen als schadevergoeding voor de Eerste Wereldoorlog: wel 132 miljard goudmark! En Frankrijk drong ook nog eens aan op een snelle betaling. Duitsland kon dat allemaal niet aan en kwam in een crisis terecht, en zo verloor het buitenland al het vertrouwen in het Duitse geld.
Bezetting
De Franse premier zei dat Frankrijk zelf de kolen en het hout uit Duitsland zou halen, als Duitsland het niet leverde. En zo gebeurde het. In 1923 bezetten Franse en Belgische troepen het Ruhrgebied. Arbeiders en ambtenaren in het Ruhrgebied staakten massaal. Uiteindelijk ging het weer langzamerhand beter met de Duitse economie en werden de herstelbetalingen via internationale regelingen opgenomen. In 1925 verlieten de Fransen verlieten weer het Ruhrgebied.
NSDAP en bierkellerputsch
NSDAP
Na de Eerste Wereldoorlog moest Hitler voor het leger infiltreren bij kleine, mogelijk linkse politieke partijen. En één keer moest hij infiltreren bij de DAP, de Deutsche Arbeiterpartei. Dit was een kleine politieke partij dit bijna niks voorstelde. Nadat Hitler een toespraak had gehouden voor de DAP, vroeg Anton Drexler, de leider van de partij, aan Hitler of hij zich wilde aansluiten bij de DAP. Eerst weigerde Hitler dit aanbod, maar uiteindelijk besloot hij om toch lid te worden. Vervolgens trok hij in korte tijd alle macht naar zich toe, benoemde zichzelf als leider van de partij en veranderde de naam van de partij in NSDAP: Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij.
Bierkellerputsch
Zoals al eerder is aangegeven op deze site, waren er in de jaren na de Duitse nederlaag veel pogingen om eens staatsgreep te plegen. Één van die staatsgrepen was de Hitler-Ludendorff putsch in november 1923. Deze poging om de macht te grijpen staat beter bekend als de bierkellerputsch, omdat het in een bierhal in München begon. Met hulp van de SA, de door Hitler opgerichte beschermingsdienst/knopploeg die vergaderingen van de NSDAP beschermde en politieke tegenstanders van Hitler uit de weg ruimde, dwong Hitler de minister-president van Beieren om te helpen met zijn staatsgreep. Het plan was om eerst naar München te gaan om de macht in Beieren te grijpen, en daarna wilde Hitler met zijn aanhangers naar Berlijn gaan om de macht over Duitsland te verkrijgen.
De staatsgreep lukte niet en werd al beëindigden voordat Hitler en zijn aanhangers bij het plein van München waren aangekomen. Het lijkt misschien op een kleine staatsgreep die geen kans had om te slagen, maar dit was niet zo. Hitler had namelijk wel meer dan 2000 man achter zich waaronder Ludendorff, een beroemde generaal uit de Eerste Wereldoorlog. Toen het duidelijk werd dat de putsch was mislukt, vluchtte Hitler. Echter beweerde hij later toen aan de macht was anders.
Uiteindelijk werd Hitler gearresteerd en moest hij voor vijf jaar naar de gevangenis. Maar na één jaar mocht hij al de gevangenis uit. En ook waren de omstandigheden zo goed dat het eigenlijk geen gevangenis was te noemen. Terwijl Hitler vastzat schreef Hitler het boek 'Mein Kampf'. Hierin schreef hij over zijn ideeën over Duitsland, ras en politiek.
De opkomst van Hitler
Duitsland op weg naar dictatuur
In 1929 brak er een economische crises uit. Zie de video in het bovenstaande oranje kader.
Door de uitbrak van deze crisis werd de NSDAP steeds populairder. In 1932 was de NSDAP zelf de grootste partij van heel Duitsland. Maar de rijkspresident, Von Hindenburg, wilde Hitler buiten de macht houden, want hij had een lage dunk van Hitler en vertrouwde hem en de nazi's niet. Maar Von Papen drong erop aan om Hitler toch een kans te geven. Hij zei tegen de rijkspresident: “In twee maanden tijd hebben we hem zo in een hoek gedrukt, dat hij piept”. Daardoor besloot de rijkspresident om Hitler alsnog tot rijkskanselier uit te roepen, want de conservatieve elite wilde Hitler gebruiken om zelf de macht te kunnen heroveren.
Dit bleek alleen niet te lukken, sterker nog, Hitler werd zo zelfverzekerd dat hij nieuwe verkiezingen uitriep. De NSDAP kreeg met 44% van de stemmen 288 zetels. Veel van deze stemmen heeft de NSDAP gekregen door onderdrukking.
Hitler aan de macht
Hitler was niet tevreden met de verkiezingsuitslag, want hij had geen meerderheid met de NSDAP gehaald. Daarom voerde Hitler op 23 maart 1933 een grondwetswijziging door, de zogenaamde machtigingswet. Deze wet gaf Hitler de bevoegdheid om vier jaar lang buiten de Rijksdag en andere constitutionele organen om te regeren en wetten uit te vaardigen. Voor aanname van de machtigingswet had Hitler een tweederde meerderheid nodig en moesten 432 Rijksdagleden aanwezig zijn bij de stemming. Door onderdrukking en bedreiging werd de machtigingswet op 24 maart 1933 aangenomen.
Door de machtigingswet had Hitler het kabinet niet meer nodig en kon hij doen wat hij wilde. In 1934 stierf rijkspresident Von Hinderburg waardoor Hitler die rol over kon nemen. Hij had nu alle macht en hij noemde zichzelf 'der Führer'.
Toen Hitler aan de macht was gekomen, wilde hij het gehate verdrag van Versailles rechtzetten en meer ‘Lebensraum’ voor alle Duitsers veroveren. Maar door het verdrag van Versailles had Duitsland een heel klein leger, dus het leger moest eerst worden uitgebreid. En terwijl Hitler wachtte totdat het Duitse leger klaar was voor een nieuwe oorlog, kon Hitler alvast een paar maatregelen nemen:
- Duitsland stapte uit de volkenbond;
- De algemene dienstplicht werd weer ingevoerd (hierdoor was het leger meer dan 100 000 man groot, en dat mocht eigenlijk niet volgens het verdrag van Versailles);
- Hitler remilitariseerde het Rijnland, een Duitse regio aan de Franse grens. Dat hield in dat Hitler troepen en wapens naar het Rijnland sturen, ondanks dat niet mocht volgens het verdrag van Versailles;
- Hitler won het Saarland terug. Het Saarland is een Duitse regio aan de Franse grens dat na de Eerste Wereldoorlog onder internationaal toezicht kwam te staan. In 1935 mochten de inwoners van het Saarland stemmen of ze bij Frankrijk of Duitsland wilde horen, en ze kozen voor Duitsland. Dit was een grote overwinning voor Hitler.
Appeasementpolitiek
Ondanks alle maatregelen die Hitler nam, grepen de Engelsen en Fransen (en andere landen) niet in, want de ze vonden dat Hitler slechts de gebieden die rechtmatig Duits waren, zoals het Saarland en het Rijnland, 'terugveroverde'. Daarnaast wilde niemand oorlog, dus werd er niet ingegrepen door de volkenbond. Ook was Duitsland niet het eerste land dat de wereldvrede bedreigde: de Japanse en Italiaanse agressie nam in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog steeds sterker toe.
Weetjes
Wist je dat ...
- heel veel Duitsers Hitlers boek 'Mein Kampf' in huis hadden. Dit was omdat men in Nazi-Duitsland geen bijbel kreeg als twee mensen gingen trouwen, maar dat koppel kreeg een exemplaar van Hitlers boek.
- Hitler mischien joods was. Alle Duitsers moesten kunnen bewijzen dat geen van hun vier grootouders joods zijn om vervolgiong te voorkomen, maar een van de best bewaarde geheimen van de nazi's was dat Hitler dit niet kon bewijzen. Dus er is een kans dat Hitler niet voldoet aan de door de nazi's opgelegde bloedbeschermingscriteria.
Heim ins Reich
Hitler wilde alle Duitsers die niet meer in Duitsland leefde, omdat Duitsland na de Eerste Wereldoorlog 10% van zijn grondgebied was verloren, weer bij Duitsland voegen. Hij begon met de ‘Anschluss’ van Oostenrijk (maart 1938). Er zou namelijk een referendum komen in Oostenrijk over de aansluiting bij Duitsland, maar Hitler was bang dat hij dit zou verliezen. Vervolgens werden Duitse troepen Oostenrijk binnen gestuurd. Die troepen werden erg welkom ontvangen en er was geen geweld nodig.
De conferentie van München
Bij de conferentie van München (september 1938) kwamen Hitler (Duitsland), Mussolini (Italië), Chamberlain (Verenigd Koninkrijk) en Daladier (Frankrijk) bij elkaar, Stalin (Sovjet-Unie) was niet uitgenodigd. Bij deze conferentie werd besloten dat Duitsland het Sudetenland, een deel van Tsjecho-Slowakije, kreeg als ze verder geen territoriale claims meer zullen maken. Zo werd het Sudetenland bij Duitsland gevoegd. Overigens hadden de Tsjecho-Slowaken niets over deze kwestie te zeggen.
Vrede?
De Engelsen en Fransen gingen akkoord dat de Duitsers het Sudetenland kregen, omdat ze de vrede wilden bewaren. Hitler had ook een papier ondertekend waarop stond dat hij geen territoriale claims meer zou maken, en toen Chamberlain terug in Engeland was, zwaaide hij met het papier in zijn hand en zei: “It is peace for our time”. Maar in werkelijkheid was dat niet zo; Hitler zag dat de Engelsen en Fransen geen nieuwe oorlog wilden beginnen en niet ingrepen als Duitsland gebieden veroverde. Zo kreeg Hitler steeds meer zelfvertrouwen en hij gaf het bevel om heel Tsjecho-Slowakije te veroveren.
Oorlog!
De Engelsen en Fransen waren boos dat Duitsland heel Tsjecho-Slowakije had ingenomen i.p.v. alleen het Sudetenland, want het was de afspraak dat de Duitsers alleen maar het Sudetenland zouden innemen. Vervolgens dreigden de Engelsen en de Fransen om de oorlog aan Duitsland te verklaren als Duitsland nog meer gebied zou veroveren. En toen Duitsland in 1939 Polen binnenviel, deden ze dat dan ook. Zo begon de Tweede Wereldoorlog.
Hitler en Mussolini
Italië
Na de Eerste Wereldoorlog waren veel Italianen ongelukkig en ontevreden: ze hadden meer gebiedsuitbreiding verwacht, het ging slecht met de economie en Italië had destijds een zwakke regering. In 1919 stichtte Mussolini de fasci di combattimento. Dat waren bewapende actiegroepen die Mussolini's politieke tegenstanders uit de weg ruimden. Mussolini's aanhangers, beter bekend als zwarthemden, stichtten in 1921 de Nationale Fascistische Partij.
De zwarthemden vestigden steeds meer terreur in Noord-Italië en namen de macht in sommige steden over. En vervolgens in oktober 1922 pleegde Mussolini een staatsgreep: de mars op Rome. 30 000 fascisten uit heel Italië namen belangrijke gebouwen in Rome over. De overheid had nu slechts twee opties: hard en met geweld terugslaan (als de regering dit deed, zouden er veel doden vallen) of de macht overdragen aan de fascisten. En de koning koos het laatste. Zo kwam Mussolini aan de macht en presenteerde op 30 oktober het nieuwe kabinet.
Fascisme
Aan de fascistische ideologie kun je een paar hoofdideeën aan vaststellen. Zo is het individu ondergeschikt aan de staat. De grondwet, grondrechten (zoals vrijheid van meningsuiting) en democratie zijn niet belangrijk. En er is één sterke leider waarvan word verwacht dat hij weet wat goed is voor het volk. Deze dictator stond overal boven en dus ook boven de wet, daarnaast moet hij door iedereen worden verheerlijkt. Het fascisme is dus erg anti-liberaal, het is een dictatuur en extreem nationalistisch. De Italiaanse fascisten wilden ook dat Italië ooit weer zo groot word als het vroegere Italië, en als ze geweld hiervoor moeten gebruiken, dan vinden ze dat geen probleem. Het fascisme is dus ook erg militaristisch en het maakt ook veel gebruik van propaganda.
Nationaal-socialisme
Italië was niet de enige fascistische staat gedurende het interbellum en de Tweede Wereldoorlog: ook Duitsland was fascistisch, alleen daar heette het nationaal-socialisme. Het nationaal-socialisme is eigenlijk het fascisme plus een paar toegevoegde ideeën van Hitler. Deze toegevoegde ideeën houden in dat er ‘Lebensraum’ (levensruimte) moest komen voor alle Duitsers en dat alle Joden, gehandicapten en andere ‘minder-waardige mensen’ moeten worden uitgeroeid (anti-semitisme).
Mussolini en Hitler
Mussolini en Hitler hebben veel gemeen. In deze alinea worden een paar overeenkomsten tussen Mussolini en Hitler gegeven: zowel Benito Mussolini als Adolf Hitler hebben allebei:
- gebruik gemaakt van bewapende benden (toen ze nog niet aan de macht waren), hiervoor gebruikte Hitler de SA en de SS en Mussolini had de zwarte hemden;
- straatterreur gevestigd in Italië/Duitsland (toen ze nog niet aan de macht waren);
- een staatsgreep proberen te plegen, maar deze is bij Hitler mislukt;
- hun fascistische en nationaal-socialistische ideologie pas ingevoerd toen ze aan de macht waren gekomen;
- alle politieke partijen m.u.v. hun eigen partij verboden;
- alle macht naar zich toe getrokken: Mussolini werd dan ook 'il duce' genoemd en Hitler 'der Führer';
- geprobeerd om hun land weer groot te maken (net zoals het ooit was). Mussolini wilde dat Italië weer net zo groot werd als het Romeinse rijk en Hitler wilde dat Duitsland weer net zo groot werd als het Eerste Rijk (Heilige Roomse Rijk, 962 - 1806) en het Tweede Rijk (het Duitse keizerrijk, 1871 - 1918).
Totalitaire staten
Nog een overeenkomst tussen Mussolini en Hitler is dat ze allebei regeerden over een totalitaire staat. Een totalitaire staat is een staat waar de overheid het leven en denken van de mensen beheerst. De overheid beïnvloed het leven van het volk doormiddel van indoctrinatie, het systematisch opdringen van ideeën, en permanent toezicht te houden. Oftewel, in een totalitaire staat bestaat het recht op een eigen mening niet meer. Er wordt in een totalitaire staat enorm veel propaganda en spionage gebruikt.